Έχει γίνει μεγάλη προσπάθεια και έρευνα για να βρεθούν οι λόγοι και τα αίτια εμφάνισης της Πολλαπλής Σκλήρυνσης, όμως δεν έχουμε ακόμα ξεκάθαρες απαντήσεις. Μέχρι στιγμής γνωρίζουμε ότι υπάρχει μια πληθώρα συνιστωσών, ένας συνδυασμός παραγόντων, που παίζουν κάποιο ρόλο στην εμφάνιση της πάθησης. Αυτοί οι παράγοντες λειτουργούν με τέτοιο τρόπο που κάνουν κάποιον άνθρωπο πιο επιρρεπή στο να εμφανίσει την πάθηση, και έχουν σχέση με την ανοσολογία, με περιβαλλοντικούς παράγοντες, με τον τρόπο ζωής και με την γενετική. Παρακάτω θα αναλύσουμε τι ισχύει για όλα αυτά.
Ανοσολογία
Οι ειδικοί γνωρίζουν ότι η Π.Σ. είναι μια αυτοάνοση πάθηση, όπου το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα, που αντιμετωπίζει οποιαδήποτε εισβολή από ιούς, βακτήρια ή άλλους εξωγενείς οργανισμούς ή ουσίες, στρέφεται εναντίον του ίδιου του οργανισμού.
Στην Π.Σ., το ανοσοποιητικό ενός ανθρώπου στρέφεται εναντίον του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, το οποίο περιλαμβάνει τον εγκέφαλο, την σπονδυλική στήλη και τα οπτικά νεύρα, δημιουργεί μια φλεγμονή και καταστρέφει την μυελίνη, την λιπώδη κάλυψη των νευρικών ινών.
Δεν είναι γνωστό σε ποιο αντιγόνο αντιδρά το ανοσοποιητικό σύστημα και επιτίθεται στο Κ.Ν.Σ. και δημιουργεί αυτές τις φλεγμονές.
Κατά την διάρκεια μιας υποτροπής, το κύτταρα του ανοσοποιητικού, που κυκλοφορούν κανονικά μέσα στο αίμα, δημιουργούν μια ρήξη στο φράγμα εγκεφάλου-αίματος και επιτίθενται, καταστρέφοντας την μυελίνη και κατ' επέκταση δημιουργείται πρόβλημα στην επικοινωνία του Κ.Ν.Σ. με το υπόλοιπο σώμα.
Περιβαλλοντικοί Παράγοντες
Όταν αναφερόμαστε στο περιβάλλον, μια πληθώρα παραγόντων εξετάζονται. Από το που ζούμε, με τι οργανισμούς ή ουσίες ερχόμαστε σε επαφή (ιούς, βακτήρια, σκόνη, ρύποι), και τι είδος τροφών καταναλώνουμε ή πίνουμε.
Οι επιδημιολόγοι μελετούν τα μοτίβα με τα οποία οι ασθένειες/παθήσεις επηρεάζουν συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων. Για παράδειγμα, αυτοί είναι οι ειδικοί που καλούνται να βρουν απαντήσεις στο γιατί υπάρχει μια ιογενής έξαρση σε κάποιο μέρος ή γιατί κάποιοι άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς σε κάποιο είδος καρκίνου.
Αυτοί λοιπόν οι ειδικοί, έχουν βρει ότι οι άνθρωποι που ζουν σε συγκεκριμένες γεωγραφικές τοποθεσίες, είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν Πολλαπλή Σκλήρυνση. Έρευνες έχουν δείξει ότι γενικότερα σε πιο βόρεια γεωγραφικά πλάτη, ή σε μέρη πιο μακριά από τον ισημερινό, υπάρχουν περισσότερα περιστατικά Πολλαπλής Σκλήρυνσης.
Έρευνες για την μετανάστευση
Σε άλλες έρευνες, οι επιδημιολόγοι βρήκαν ότι όταν νέοι άνθρωποι που γεννήθηκαν σε κάποιο μέρος που είναι μεγαλύτερες οι πιθανότητες να εμφανίσει κανείς Π.Σ., και πριν την ηλικία των 15 μετακινήθηκαν σε κάποιο άλλο μέρος (που χαρακτηρίζεται με μικρότερες πιθανότητες εμφάνισης), τότε αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν πλέον τον ίδιο βαθμό επικινδυνότητας με αυτό που έχει ο τόπος γέννησης τους, αλλά πλέον ακολουθούν τα χαμηλότερα ποσοστά της νέας περιοχής. Αυτό υποδηλώνει πως μπορεί να υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ του περιβάλλοντος που ερχόμαστε σε επαφή σε μια νεαρή ηλικία (πριν την εφηβεία) και το πόσο επιρρεπής είναι κανείς στην εμφάνιση της πάθησης.
Ομαδοποιήσεις (MS Clusters)
Όταν σε κάποιες κοινότητες, υπάρχει μια έξαρση μιας πάθησης, είναι φυσικό να αναρωτηθεί κανείς αν υπάρχει κάτι που εκτέθηκαν αυτοί οι άνθρωποι στην περιοχή τους, που συνέβαλε στην ανάπτυξη της πάθησης.
Ανάλογες έρευνες έχουν γίνει και για την Π.Σ., σε μέρη του εξωτερικού που φαινόταν μια τάση για συχνή εμφάνιση της πάθησης, αλλά δεν έχει βρεθεί και επιβεβαιωθεί καμία τέτοια ομαδοποίηση ή κοινότητα ή μέρος, όπως και καμία επικίνδυνη ουσία ή τοξίνη, που να συνδέεται με την Πολλαπλή Σκλήρυνση.
Αυτές οι έρευνες είναι αρκετά δύσκολες για να γίνουν για την Π.Σ. αλλά έχουν την προοπτική να μας δείξουν αν υπάρχει περιβαλλοντικός παράγοντας που να ενεργοποιεί την πάθηση.
Κάπνισμα και άλλοι μολυσματικοί παράγοντες
Οι επιστήμονες έχουν εξετάσει και αυτούς τους παράγοντες και την σχέση τους με την Π.Σ. και για τον αν παίζουν κάποιο ρόλο στην ανάπτυξη της πάθησης. Το κάπνισμα έχει βρεθεί ότι αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης την πάθησης, και στους ανθρώπους που έχουν ήδη διαγνωσθεί, έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη της. Βέβαια, η οριστική διακοπή του αλλάζει την συμπεριφορά και ο πρώην καπνιστής βρίσκεται στα ίδια επίπεδα με κάποιον μη καπνιστή.
Από την άλλη, δεν έχουν μελετηθεί διάφοροι ιοί και βακτήρια που δημιουργούν φλεγμονή και απομυελίνωση και θα μπορούσαν να θεωρηθούν υπαίτιοι για την πυροδότηση της Π.Σ., αλλά δεν έχουν καταφέρει να δείξουν κάποιο σχέση με την πάθηση.
Βιταμίνη D
Οι ειδικοί θεωρούν ότι τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D έχουν κάποια σχέση με την ανάπτυξη την Πολλαπλής Σκλήρυνσης. Η βιταμίνη D παράγεται από τον ίδιο τον οργανισμό με την έκθεση στον ήλιο, και παίζει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Αυτή την θεωρία υποστηρίζει και το γεγονός που παρουσιάσαμε πιο πάνω, στα πιο βόρεια γεωγραφικά πλάτη υπάρχουν περισσότερα περιστατικά Π.Σ., και όσο βρισκόμαστε πιο κοντά στον ισημερινό, στα πρώτα χρόνια της ζωής μας, (περισσότερη ηλιοφάνεια οπότε και συνεχή παραγωγή βιταμίνης) τότε έχουμε λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουμε την πάθηση.
Τρόπος Ζωής
Σε αυτό το κομμάτι μπορεί να αναφερθεί κανείς και σε κάποιους από τους παραπάνω παράγοντες. Το κάπνισμα έχει συνδεθεί με πολλές επικίνδυνες παθήσεις και την αύξηση πιθανότητας εμφάνισης τους. Όπως αναφέραμε και παραπάνω, έχει γίνει σύνδεση και με την αύξηση της πιθανότητας εμφάνισης της Π.Σ. και την ανάπτυξη της.
Επίσης μιλήσαμε πιο πάνω για την σχέση την βιταμίνης D με την πάθηση. Είναι αποδεκτό ότι όσο βρίσκεται κανείς σε περιοχές πιο κοντά στον ισημερινό, έχει μεγαλύτερη έκθεση στον ήλιο, αλλά αποτελεί και κομμάτι της καθημερινότητας ενός ανθρώπου. Αν δεν έχει δραστηριότητες που θα τον κάνουν να βγει έξω και να έρθει σε επαφή με τον ήλιο, τότε είναι πιθανό να έχει κάποια έλλειψη της βιταμίνης (μπορεί να την λάβει κανείς από κάποιες τροφές, όχι σε αρκετή ποσότητα όμως, ή από κάποιο συμπλήρωμα).
Τέλος, δεν έχει βρεθεί κάποιο αποτέλεσμα που να καταδεικνύει την σχέση της διατροφής, αλλά προτείνεται μια ισορροπημένη διατροφή με χαμηλά λιπαρά.
Γενετική
Αν και οι έρευνες έχουν δείξει ότι η Πολλαπλή Σκλήρυνση δεν κληρονομείται, φαίνεται ότι υπάρχουν στοιχεία στα γενετικά χαρακτηριστικά, που παίζουν κάποιο ρόλο στην προδιάθεση ή στο να έχει κάποιος μεγαλύτερες πιθανότητες στο να εμφανίσει την πάθηση. Όπως έχουμε την γενετική πληροφορία στο DNA μας για το αν θα έχουμε ξανθά ή μαύρα μαλλιά, μπλε ή καφέ μάτια, αν θα είμαστε ψηλοί ή κοντοί, τα γονίδια μας καθορίζουν και το πως θα λειτουργεί και το πως θα αναπτυχθεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα.
Οι ειδικοί θεωρούν ότι οι άνθρωποι που εμφανίζουν Π.Σ. έχουν κληρονομήσει κάτι στο ανοσοποιητικό τους που τους κάνει πιο ευαίσθητους και να αντιδρούν πιο εύκολα, σε ό,τι προκαλεί το ανοσοποιητικό να επιτεθεί στην μυελίνη του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος.
Ίσως ότι κάποιος άλλος παράγοντας(ες) που δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμα, ενεργοποιεί/πυροδοτεί την αυτοάνοση αυτή αντίδραση της Π.Σ., σε κάποιον άνθρωπο που έχει την γενετική προδιάθεση στο ανοσοποιητικό του σύστημα.
Τι λένε οι έρευνες;
Πιστεύεται ότι οι άνθρωποι που έχουν καταγωγή από την βόρεια ή κεντρική Ευρώπη, έχουν μια γενετική προδιάθεση για την Π.Σ.. Οι μελέτες έχουν ανακαλύψει συγκεκριμένους τύπους γονιδίων που απαντούνται πολλές φορές σε ανθρώπους που συχνά εμφανίζουν Π.Σ..
Από μελέτες σε δίδυμα αδέλφια μας δίνουν τις αποδείξεις για το ότι δεν είναι καθαρά κληρονομική η πάθηση. Αν ήταν, τότε στα μονοζυγωτικά δίδυμα θα περίμενε κανείς και οι δυο να εμφανίσουν την πάθηση. Όμως, μόνο το 25-30% των μονοζυγωτικών διδύμων εμφάνισε την πάθηση. Αυτό υποδηλώνει πως κάποιος περιβαλλοντικός παράγοντας ενεργοποιεί την πάθηση στους ανθρώπους με την γενετική προδιάθεση.
Αν έχω Πολλαπλή Σκλήρυνση, είναι πιθανό να έχουν και παιδιά μου;
Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι αν ο ένας γονιός ή κάποιος συγγενής πρώτου βαθμού έχει Π.Σ. τότε αυξάνονται αρκετά οι πιθανότητες να εμφανίσει και το παιδί την πάθηση.
Παρά το αυξημένο ρίσκο που έχει κανείς με οικογενειακό ιστορικό με Π.Σ., οι πιθανότητες παραμένουν πολύ χαμηλές. Βέβαια οι πιθανότητες αυξάνονται και πάλι αν υπάρχουν περισσότεροι στην οικογένεια με την πάθηση.